Yazar: Özgür Koca

Raspberry Pi OS oldukça iyi bir optimizasyonla gelmesine rağmen yine de sistemin kontrolünü tam olarak ele almak isteyebilirsiniz. Özellikle Raspberry Pi gibi sınırlı sayılabilecek sistem kaynaklarına sahip bir bilgisayar için bu konu daha da önemli olabilir. Bu nedenle top ve free komutları ile sistemin başarım durumunu izlemeyi alışkanlık haline getirmenizi tavsiye ederim. Raspberry Pi OS’u minimal olarak kurduğunuzda bile arka planda çalışan gereksiz servisler (deamon) olabilir. Sistemde yüklü olan servislerin listesini görmek için aşağıdaki komutu kullanın:

Özellikle yazılımlar söz konusu olduğunda herkes en son sürüm yazılımları kullanmak ister. Yazılımlar yaşayan varlıklar gibidirler. Bazen hataları ve eksiklikleri fark edilir ve geliştiricileri tarafından onarılırlar. Bazen de zeki bir programcı aynı işi daha kısa yoldan yapabilecek bir yöntem bulabilir. Bu özellikle açık kaynak kod felsefesi ile yürütülen projelerde çokça olur. Çoğu zaman da yazılıma günün değişen ihtiyaçlarına cevap verecek yeni özellikler eklenebilir. Kullanmakta olduğunuz bir yazılımda veya işletim sisteminde tüm bunlar olduğunda, siz de doğal olarak bu yeniliklerden yararlanmak isterseniz. Tahmin edebileceğiniz gibi Raspberry Pi’ı güncel tutmak birçok açıdan önemli bir konudur. Raspberry Pi’ın yazılımlarını güncel tutarak hem güvenliğini sağlamış (hack’lenmeye karşı) olursunuz hem de en hatasız ve performanslı yazılımlara sahip olmuş olursunuz.

Raspberry Pi bilgisayarlarında en çok tercih edilen işletim sistemi performans ve güvenliğinden ötürü Linux tabanlı olanlardır. Linux’un doğası gereği hemen hemen her işlem birer komut vasıtasıyla gerçekleştirilir. Linux gücünü ve sağlamlığını bu özellikten alır. Grafiksel arabirim kullanarak yapabileceklerinizden çok daha fazlasını komutlar ve komutların sahip olduğu seçenekler ile yapabilir, daha güzeli bunu yaparken de işletim sisteminin çalışması ve mimarisi hakkındaki bilginiz de artar. Raspberry Pi bilgisayarınıza bağlanıp yönetmek için SSH uzak konsol bağlantısı yöntemini kullanabilirsiniz. Bu aynı zamanda güvenli bir bağlantı da sunar. Bunun için bağlanacağınız Raspberry Pi bilgisayarının Adını/IP adresini ve kullanıcı parolasını bilmeniz yeterlidir.

Grafik kurulumun ardından, Raspberry Pi’ı sağlıklı olarak kullanmaya başlamak için bazı temel ayarların yapılması gerekir. Raspberry Pi OS’un varsayılan klavye tuş dizimi İngilizce klavyelere uygundur; bu nedenle Türkçe klavye ayarlanmadığı sürece Türkçe tuşları düzgün yazamazsınız. Raspberry Pi’ı internete bağlamak için ise; bulunduğunuz ağda otomatik IP dağıtımı yapan bir modem/router bulunmuyorsa IP ayarlarının elle girilmesi gerekir. Grafik masaüstü yüklendikten sonra, ilk fark ettiğimiz şey oturumun parola sormadan açılıyor olmasıdır. Dilerseniz bunu da parola soracak şekilde ayarlayabilirsiniz. Tüm bu ayarları ve fazlasını yapmak için grafik ortamda kullanabileceğimiz yegâne araç olan Raspberry Pi Yapılandırıcısı bizi, Raspberry menüsündeki Tercihler->Raspberry Pi Configuration seçeneğinde bekler. Haydi, bu menü seçeneğine tıklatarak başlangıçta yapmamız gereken temel ayarlara göz atalım.

Raspberry Pi’a kurulabilecek iki resmi dağıtım vardır: Raspberry Pi OS ve Raspberry Pi OS Lite. Raspberry Pi OS, Raspberry Pi için özel olarak geliştirilmiş, başarılı bir grafik masaüstü ortamı sunan PIXEL (Pi Improved Xwindows Environment Lightweight) ile gelir. PIXEL masaüstü ortamı, işletim sisteminin görsel kullanıcı arayüzünü oluşturur (GUI). Bu arayüz Raspbery Pi’a yeni başlayan kullanıcıların hızlıca kullanmaya başlamalarını sağlamak açısından çok kullanışlıdır.

Kurulumu ve IP yapılandırmasını başarıyla gerçekleştirdiyseniz artık Raspberry Pi’ınızı kullanmaya başlayabiliriz. Bu başlıkta anlatılacak olanlar, headless ve grafik kurulumların her ikisi için de geçerlidir ve asgari yapılması gereken ayarlamaları içerir. Raspberry Pi’ın tavsiye edilen işletim sistemi olan Raspian’ın geliştiricileri, kullanıcıların sık yapılan ayarlamaları kolayca gerçekleştirebilecekleri raspi-config adında bir araç hazırlamışlardır. Aracı, sahip olduğu menü sistemi sayesinde kolayca kullanabilirsiniz.

Bu başlıkta anlatılan işlemlerin tamamı artık Rasberry Pi Imager ile imaj yazma işlemi sırasında gerçekleştirilebiliyor. Bu bölümdeki bilgiler pratik bir fayda sağlamasada Raspberry Pi Imager’ın bu işlemleri nasıl gerçekleştirdiğini ve Raspberry Pi OS’un yapısını anlamak açısından faydalı olabilir.

Raspberry Pi Imager ile Headless Kurulum Gerçekleştirilebilir

Bu başlıkta; Raspberry Pi Imager’ı kullanarak Raspberry Pi OS Lite dağıtımının kurulumunu ve yapılandırmasını gerçekleştireceğiz. Burada anlatacağımız kurulum türü headless (yani klavye ve monitöre ihtiyaç olmadan) olarak anılan türüdür. Bu kurulum türünde temel olarak SD karta işletim sistemi imajını yazıp, doğrudan SD kart üzerinde tanımlayacağımız ağ yapılandırma ayarları ile Raspberry Pi’ı ağ destekli olarak çalışmaya hazır hale getireceğiz. Kurulum sırasında ve sonrasında klavye, fare ve monitör gibi çevre birimlerine ihtiyaç duymayacağız. Raspberry Pi’ı uzaktan bağlanarak yönetecek ve kullanacağız.

Bu bölümde Raspberry Pi OS’u SD karta kurmak yerine USB Flaş belleğe nasıl kurabileceğimize bakacağız. Kurulum benzer şekilde USB’den bağlanan SSD/HDD/NvME diskler içinde gerçekleştirilebilir. Kurulum üzerinde USB 3.0 porta sahip olan Raspberry Pi 4 referans alınarak anlatılacaktır.

Bu başlıkta Raspberry Pi bilgisayarımıza işletim sistemini yükleyerek çalışır hale getireceğiz. Bunun için aşağıdaki görselde yer alan bir çevre birimi yapılandırmasına ve en az 4GB’lık bir mikro SD hafıza kartına ihtiyacımız olacak.

Raspberry Pi ile çalışırken karşılaştığınız sorunlar ve sorular ile ilgili yardım alabileceğiniz bir kaynak listesi vereceğim.

Çok hızlı bir şekilde yaygınlaşan Raspberry Pi bilgisayarı dünyada tek kart bilgisayar denilince akla ilk gelenlerden biridir. Buna bağlı olarak kullanıcı sayısı da her geçen gün artmaktadır. 2022 yılı itibari ile 40 milyon adet Raspberry Pi bilgisayarı satılmış durumdadır.