Kategori: Sunucu Servisleri ve Ağ Uygulamaları

Hemen hemen tüm modern ethernet ağ arabirimleri tarafından desteklenen bir özellik de ağ üzerinden uyandırmadır. Wake-on-LAN ya da WOL kısaltması ile anılan bu özellik ile aynı ağ üzerinde bulunan kapalı bilgisayarlar açılabilir. Bunun için ağ geneline magic packet (sihirli paket) adı verilen bir paket anons edilir. Bu anons paketinin içerisinde açılmak istenen bilgisayarın MAC adresi de vardır. WOL özelliği etkinleştirilmiş olan Ethernet arabirimi bu paketi aldığında tıpkı bilgisayarın güç düğmesine basılmış gibi bilgisayarı başlatır. Yani, Raspberry Pi’ı kullanarak yerel ağ üzerinden (aynı zamanda internet üzerinden), kapalı durumda olan bilgisayarlarınızı açabilirsiniz. Raspberry Pi’ın ethernet arabirimi USB Hub’ına bağlı olduğundan bu özelliği henüz desteklememektedir. Yani, bir Raspberry Pi bilgisayarını WOL işlevini kullanarak başlatamazsınız.

Raspberry Pi’ı konumlandırdığımız ağ ortamında, onun ve diğer ağ cihazlarının doğru bir IP yapılandırmasına sahip olması hem ağın başarımı hem de güvenliği için önemlidir. Önceki başlıklarda yeri geldiğince bahsettiğimiz IP yapılandırması ayarlarından bazen hata yapabilmekteyiz. Örneğin yanlış hesapladığımız bir ağ maskesi ve dolayısı ile ağ adresi iki cihazın iletişim kurmasını engelleyebilir veya çok geniş tuttuğumuz bir adres aralığı yayın paketlerinin (broadcast) yüksek miktarda paket oluşturmasına neden olup ağı yavaşlatabilir.

CloudFlare(CF) firması web sitelerine yönelik güvenlik ve CDN (İçerik Dağıtım Ağı) hizmeti veren tüm dünyaya yayılmış birçok sunucusu olan büyük bir internet şirketidir. CF’in ücretli ve ücretsiz birçok hizmeti bulunmaktadır. Ücretsiz hizmetlerinden olan DNS, CDN ve DDOS (Dağıtık servis dışı bırakma saldırısı) koruma hizmeti başı çekenlerdir ve ülkemizde de birçok alan adı (domain name) bu servisin sağladığı ücretsiz hizmetlerden faydalanmaktadır.

Kitap boyunca Raspberry Pi’ın birçok özelliğini ağ üzerinden kullandığımız uygulamalar yer alıyor. Yerel bilgisayarda çalışan bu ağ uygulamalarına yerel ağ üzerinden kolayca erişebilirken internet ortamından erişmek için önceki başlıkta anlatıldığı gibi özel yönlendirmeler yapmak gerekiyor. Bu yönlendirmeleri yapmak bazen mevcut ağ yapılandırması, güvenlik duvarı veya servis sağlayıcıdan kaynaklanan nedenlerle zorlayıcı olabilir. Bu başlıkta Raspberry Pi’a ngrok yazılımını kurarak localhost’da çalışan bir ağ uygulamasına adimiz.ngrok.io gibi bir adres ile internet ortamından kolayca nasıl erişebileceğinizi anlatacağım.

Eğer ev/ofis gibi bir ortamda internet bağlantısı kullanıyorsanız internet servis sağlayıcınız (ISP) aksini belirtmediğiniz sürece size IP adresini dinamik olarak tahsis eder (DHCP). Yani, ISP, modeminizi her kapatıp açışınızda size o anda kullanılmayan, boşta olan bir IP adresini atayacaktır. Bu nedenle her zaman belli bir IP adresini kullanarak Raspberry Pi’ınıza erişemeyebilirsiniz. Sabit bir IP adresi tahsis edilmesini sağlamak için operatörünüze başvurabilirsiniz; fakat bu hem güvenlik zafiyetine neden olur hem de ek maliyet yaratır. IP adresiniz bir spam ya da hacker saldırısı ile karşı karşıya olduğunda IP adresinizi değiştirmeniz gerekir. Böyle bir durumda IP adresinizi değiştirmek için ISP ile tekrar iletişime geçmeniz gerekir ki bu da zaman kaybettirir. Diğer taraftan, servis sağlayıcı IP adresini size tahsis etmek için ek ücret talep edebilir. Çünkü servis sağlayıcılar ellerindeki sınırlı sayıdaki adres tükendiğinde, aynı adresi birden fazla kullanıcıya tahsis ederek (NAT işlemi) kullandırma yoluna giderler.

Raspberry Pi’ı ağ kablosu ile ağa/internete bağladığınız port (kablolu ağ bağlantısı girişi) ethernet port’u girişi ve bağlandığınız ağın teknolojisi ise ethernet ağı olarak adlandırılır. Örneğin evinizdeki veya iş yerinizdeki bilgisayar ve akıllı telefon gibi cihazları switch/hub ile birbirine bağlar ve ağa bağlı olan modemi kullanarak ethernet ağınız üzerinden internete erişmesini sağlarsınız. Böyle bir ağda tüm cihazlar birbirleriyle haberleşmek için MAC (Fiziksel Adres) adresi denilen adresleri kullanırlar. MAC adresleri üretilen tüm ağ cihazlarına benzersiz olarak atanan tekil adreslerdir[1]. Bilgisayarınız modem üzerinden internete çıkarken, modem ile konuşmak için MAC adresini kullanır. Bu adresler ağ üzerinden, ARP denilen (MAC adresi çözümleme protokolü) protokol kullanılarak elde edilir yani IP adresleri ARP adındaki protokol ile MAC adreslerine dönüştürürler. Raspberry Pi’ın ağ arabirimi, tüm ağa bir istek yayını yaparak IP adresini bildiği bir arabirimin MAC adresini sorar. Ağda bu adrese sahip herhangi bir arabirim de MAC adresi ile cevaplar. Yani, bir ethernet ağına dâhil olan tüm cihazların bir MAC adresi olmak zorundadır. Aşağıda bir Raspberry Pi bilgisayarının MAC adresi görülmektedir (Hwaddr).

Ağınıza yeni bir cihaz/bilgisayar/akıllı telefon/tablet bağlandığında bundan haberdar olabilirsiniz. Wireless internet şifrenizi arkadaşınız ile paylaştınız ve ne zaman hangi bilgisayar ile bağlandığı hakkında haberdar olmak istiyorsunuz. Bu iş için arpwatch programı biçilmiş kaftandır. Kurup yapılandırdıktan sonra tanımladığınız e-posta adresinize bilgilendirme e-postaları almak üzere yapılandırabilirsiniz. Arpwatch kurduktan sonra arpwatch.conf dosyasını nano ile açın:

SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) e-posta göndermek için kullanılan basit bir iletişim protokolüdür. Rapberry Pi’ın komut satırını kullanarak e-posta göndermek için de mail adındaki araç kullanılır. Bu araç birçok Linux sistemde standart olmuş, eski ve bilindik bir e-posta sunucusu ve gönderme aracısı olan Sendmail’i kullanır. Bu başlıkta, gerek yapılandırma zorluğu gerekse de güvenlik açıkları nedeniyle sendmail yerine ssmtp aracını bir mail aracısı olarak (mail user agent) olarak yapılandıracağız. Böylece Raspberry Pi üzerinde e-posta gönderimi yapılabilecek.

SSH üzerinden Raspberry Pi bilgisayarlarına kolay ve güvenli bağlanmanın en sık tercih edilen yolu açık anahtarlı şifreleme mimarisini kullanmaktır. Gerçekleştireceğimiz bu uygulamada parolasız olarak kuracağımız SSH bağlantısını güvenli hale getireceğiz. Bu başlıktaki uygulamamızda bir çift anahtar oluşturacağız ve bu anahtarları parola kullanmadan güvenli şekilde oturum açmak istediğimiz Raspberry Pi bilgisayarlarına yükleyeceğiz. Sırasıyla özel anahtar (private key) ve açık anahtar (public key) olarak üreteceğimiz bu anahtar çiftinin ilkini bağlanmak istediğimiz Raspberry Pi’a diğerini ise SSH oturumu açmak isteyen Raspberry Pi’a yükleyeceğiz.

Raspberry Pi ile 7/24 çalışacak çok iyi bir Torrent sunucusu kurabilirsiniz. Sürekli olarak torrent ile dosya indiriyorsanız bu görevi bir harici disk bağlayacağınız Raspberry Pi ile yapmak birçok avantaj sağlar. Bu avantajların en önemlisi; 2-3 watt’lık bir güç tüketim değerine sahip olan Raspberry Pi elektrik faturanızın ciddi oranda azalmasını sağlar. Torrent için ortalama 350 watt’lık bir PC yi sürekli açık tuttuğunuza varsayarsak elektrik tüketiminizi 100 kat düşürebilirsiniz. Raspberry Pi’ın tek avantajı güç tüketimi değil. Web arabirimi sayesinde torrent istemcisine cep telefonunuzdan veya herhangi bir yerden herhangi bir zamanda erişip torrentlerinizi yönetebilir yeni indirmeler başlatabilirsiniz.

Önceki başlıkta kablosuz erişim noktasını elle yani manual olarak nasıl yapılandırabileceğiniz ayrıntılı bir şekilde anlatılmıştı. Bu teknik çoğu kullanıcı içi zor ve uğraştırıcı olabilmektedir. Raspberry Pi’ı kablosuz erişim noktası haline getirmek için geliştirilmiş birçok açık kaynak proje vardır. Bu başlıkta kurulum kolaylığı ve web arabirimi ile dikkat çeken raspap-webgui[1] adlı GitHub projesini kullanarak Raspberry Pi’ı bir kablosuz erişim noktası haline nasıl getirebileceğimize bakacağız.

Yapılan araştırmalara göre dünyadaki web içeriğinin %35’i WordPress altyapısı ile sunulmaktadır. WordPress dünyadaki en meşhur açık kaynak kodlu içerik yönetim sistemidir (CMS – Content Managemen System). PHP dili ile kodlanmış olan WordPress ile kod yazmadan her türlü işlevselliğe sahip web sitelerini kolayca oluşturabilir, Raspberry Pi’ı kullanarak web içeriğinizi tüm dünyaya servis edebilirsiniz. Yani, evinizden veya ofisinizden son derece işlevsel web sitelerinizi yayına verebilirsiniz.

Bu başlıkta Raspberry Pi’a pivpn betiği ve araçlarını kullanılarak VPN sunucusunun kurulumu ve nasıl kullanılacağı anlatılacaktır. VPN (Virtual Private Network) sunucusu uzak bir bilgisayardan VPN kurulu sunucunun yerel ağına şifreli bir bağlantı üzerinden erişmeyi sağlar. Böylece bağlanılan ağın tüm kaynaklarına uzak bir konumdan güvenli bir şekilde erişilebilmiş olunur.

Raspberry Pi’ı bir yazdırma sunucusu olarak yapılandırarak, yerel yazıcılarınızı (USB) ağ üzerinden kullanıma sunabilirsiniz. Bu kullanım şekli, yeni bir ağ destekli (ethernet) yazıcı satın alma maliyetini ortadan kaldırdığı gibi hâlihazırdaki USB yazıcıların bir PC’ye bağımlı olmadan ağ üzerinden kullanılabilmesini de sağlar. Böylece hem bir PC’nin sürekli olarak açık kalma zorunluluğu ortadan kalkar hem de elektrik ve bakım giderlerinden ciddi bir tasarruf sağlanmış olur. Raspberry Pi ile başka hiçbir şeye ihtiyaç duymadan 4 adet USB yazıcıyı ağ üzerindeki diğer kullanıcılarla paylaşabilirsiniz. Dilerseniz USB hub’lar kullanarak bu sayıyı artırmanız da mümkün.

Samba[1], Linux ve Unix işletim sistemleri ile Windows NT ve Windows 9x işletim sistemleri arasındaki iletişimi sağlayan bir ağ sunucusu uygulamasıdır ve günümüzde çoğu Linux dağıtımında standart olmuş temel ağ hizmetleri arasında yer alır. Günümüzde bir PC’ye Linux kurduğunuzda büyük ihtimalle Samba uygulaması da varsayılan olarak kurulmuş olacaktır. Bunu ağdaki Windows makinelerin yazıcı ve klasör paylaşımlarına erişebiliyor olmanızdan anlayabilirsiniz. Samba ile klasörler, yazıcılar ve tarayıcılar Linux ve Windows makineler arasında paylaştırılabilir. Örneğin Raspberry Pi’a bağlı harici bir diske Windows yüklü bilgisayarınızdan, bu uygulama sayesinde erişebilirsiniz. Samba aynı zamanda içerisinde SMB protokolünü de barındırır. SMB ile Windows ağlarının çalışma gruplarına katılabilir, Windows’un WINS (Windows Naming Service) hizmeti sayesinde bir Windows Ağı içerisinde ulaşılabilir olabilirsiniz. Görüldüğü gibi Samba daha çok Windows bilgisayarların yer aldığı ağ ortamlarında ortaklaşmak için kullanılan bir uygulama ve araçlar topluluğudur.

MySQL, dünyanın en popüler açık kaynak kodlu veri tabanı yönetim sistemidir. MySQL, kanıtlanmış performansı, güvenilirliği ve kullanım kolaylığı sayesinde Facebook, Twitter ve YouTube gibi başlıca web sitelerinin web tabanlı uygulama yazılımları tarafından da kullanılan lider veri tabanı haline gelmiştir[1]. MySQL, uzun süre ücretsiz ve açık kaynak kodlu bir proje olarak devam ettikten sonra Sun firması tarafından satın alınarak yoluna yine açık kaynak olarak devam etmiştir; fakat lisans modeli değişikliği ile profesyonel amaçlı (ticari kullanım) kullanımlarda ücret ödenmesini gerektirmiştir. MySQL’in hakları Sun firması tarafından satın alındıktan sonra MySQL çatallanarak (iki ana kola ayrılmış), MySQL’in çekirdek geliştirici ekibi tarafından MariaDB adıyla ayrı bir koldan (fork) geliştirilmeye devam etmiştir. MariaDB veri tabanı yönetim sistemi MySQL alt yapısını tamamıyla desteklemekte, programlama arayüzleri ve adaptörleri ile tam uyum içinde çalışabilmektedir[2]. Biz de bu bölümde Maria DB’ye yer vereceğiz.