Elektronik, elektrik kullanarak bilgi işleyen, taşıyan veya depolayan elemanları ve sistemleri inceleyen bilim dalıdır. Özellikle serbest elektronların (valans elektron) denetimini konu alır. Atom çekirdeğinin en dış yörüngesindeki elektronun atom çekirdeğine daha zayıf bir kuvvetle bağlı olmasından dolayı valans elektronun enerji seviyesinin arttırılması sonucu atom çekirdeğinden koparılması prensibidir. Wikipedia
TVS (Transient Voltage Suppression/Geçici Gerilim Bastırma) diyot, enerji besleme girişine paralel ve ters polarma altında bağlanılarak devrenin aşırı voltajdan zarar görmesini önlemek için kullanılan koruma amaçlı bir diyottur. Doğru polarma altında normal bir diyot gibi davranırken, ters polarma altında farklı davranır. Ters polarma altındayken belli bir voltaja kadar (clamp voltage, breakdown/reverese breakdown voltage, Vbr) akım geçirmez. Bu özelliğiyle zener diyotlara da benzerler fakat ilerleyen paragraflarda değinildiği üzere bazı farkları vardır. TVS diyotlar Transil diyot olarak da adlandırılırlar.
Geçtiğimiz dönem okuldaki derslerde kullanmak üzere bir Arduino deney tahtası yaptık. Basit ama kullanışlı bir çalışma oldu. Breadboard ile Arduino Uno’yu bir board üzerinde birleştirerek uygulamaların daha derli toplu ve güvenli yapılmasını sağladık.
Üzerinde SMD elemanlar olan Uygun büyüklükte bir PCB yi keserek çok hoş ve tarz bir kalemlik yapacağız.
Öncelikle kutunun yan yüzeylerini oluşturacak kenarları sivri uçlu bir cisim ile kartın üzerine çizin.
Daha sonra kenarları birbirine geçebileceği olukları açın.
Bu olukları kullanarak kartları birbirine geçirin. Sadece alt taban açıkta kalacak. Buraya uygun bir kesim yaptıktan sonra kutunun iç tarafından japon yapıştırıcı kullanarak yapıştırın.
Ayrıca eski klavyelerin tuşlarından yapılabilecek bazı geri dönüşüm çalışmalarımı aşağıdaki fotoğraflardan görebilirsiniz:
Bir süre önce tamamladığımız 30 saatlik kursun sınav sorularını paylaşıyorum. Telif hakkı yoktur, güle güle kullanabilirsiniz. Sınavın cevap anahtarını ise sayfanın sonundaki bağlantıdan indirebilirsiniz.
Daha önce burada flash bellek ortamlarından fiziksel olarak veri kurtarmanın nasıl yapılabileceği hakkında notlar paylaşmıştım.
Şimdi de yazma korumalı bir flash belleğin nasıl düzeltilebileceği hakkında kesin çözüm olabilecek bir yöntemden bahsetmek istiyorum. Benzer sorunla ilgili internette çeşitli tavsiyeler bulmak mümkün. Bu tavsiyelerin çoğunluğu diski işletim sistemi veya 3. parti programlarla biçimlendirmek üzerine.
USB ortamlardan veri kurtarmanın nasıl yapıldığı ile ilgili birkaç güzel video’yu sizinle paylaşmak istiyorum. Oldukça teknik sayılabilecek bu konu hakkında bazı temel bilgileri paylaşmam gerekirse; temel olarak bir flash bellek 2 ana kısımdan oluşuyor.
USB Microcontroller (mikrodenetleyici)
Bu çip bellek modülünü okuyup yazan ve USB protokolünü işleten bir programını barındırıyor. Genel olarak bu programa firmware adı verilebilir. Bazı flash belleklerde bu program yalnızca bir kere yazılabilirken genellikle üreticinin sağladığı yazılımlarla ihtiyaç olması halinde yeniden programlanabiliyor. Bu çip veya içerisindeki program bozulduğunda belleğe erişim sağlanamıyor veya salt okunur bir flash belleğiniz oluyor. Bu durumda çip’in model numarasına uygun firmware’in temin edilip yeniden yazılması veya çip’in aynı kapasitedeki ve modeldeki bir donörden alınarak yenilenmesi gerekiyor. Bu kısım elektronik ve lehimleme havyası kullanmada usta olmayı gerektiriyor.
Bellek
Bu kısım ise verilerin tutulduğu asıl çip. Bu çipin bozulması durumunda ise verilerinizi tamamen kaybettiğinizden emin olabilirsiniz. Fakat güzel yanı bu çiplerin kolay kolay bozulmaları söz konusu değil. Veri kurtarmada genellikle bu çiplerin uygun bir okuyucu donanıma ya da bir dönöre aktarılması sayesinde kurtarılabiliyor. Tabiki bu çipi zarar vermeden söküp bir donöre aktarmak deneyim gerektiren bir iş. Diğer taraftan bellek çipinden dosya kurtarmanın jenerik taktiği bir nand okuyucu kullanarak belleği dump etmek ve elde edilen veri yapısından dosya sistemini yeniden inşa etmek. Bu işlem için de özelleşmiş yazılımlar mevcut.
Elektronik ve lehimleme konusunda biraz bilgisi olan kişilere tavsiye edebileceğim birkaç yöntemi ise şöyle listeleyebilirim;
Soğuk lehimleri kontrol etmek
Elinizde çalışmayan bir usb flash bellek varsa ilk kontrol etmeniz gereken yer USB konnektörün karta olan lehimleridir. Bu lehimler fiziksel zorlama ile zamanla soğuk lehime düşmekte veya yollarından ayrılabilmekte. Böyle bir durumu bir büyüteç, cımbız veya AVO metre ile kontrol edebilirsiniz. Genellikle board üzerindeki lehimler tazelendiğinde USB flash bellek çalışmaktadır.
Koruma Elamanlarını Kontrol Etmek:
USB flash belleklerin Vcc (+5v) ve Vdd (Gnd) girişlerine bağlanmış olan sigorta (ptc sigorta) veya sigorta dirençlerini kontrol edebilirsiniz. Bunlar herhangi bir aşırı yük durumunda flash belleğin zarar görmemesi için kendini intihar ederek enerjiyi kesen elemanlar :)
AVO metrenizin buzzer/diyot kademesinde bu giriş elemanlarının açık devre olup olmadıklarını kontrol edebilirsiniz. Ayrıca kaliteli (biraz pahalı) flash bellek ve sabit disklerde TVS adı verilen ve besleme hattına paralel bağlı diyorlar da vardır. Bu diyotlar besleme hattında oluşabilecek spike adı verilen ani gerilim dalgalanmalarının yarattığı enerjiyi kendi üzerinde absorbe ederek mikrodenetleyicinin zarar görmesini engeller. TVS diyotu da kısa devre olmuş olabilir. Eğer kısa devre olmuşsa geçici olarak karttan ayırabilirsiniz. Flash bellek aygıt yöneticisinde hiç gözükmüyor veya indikatör ışığı yanmıyorsa muhtemelen bu sigorta elemanlarından biri görevini yerine getirmiştir. Elemanı tespit ettiğinizde yenisi ile değiştirebilir veya geçici olarak (veri kurtarma için) kısa devre yaparak flash belleği çalıştırabilirsiniz.
Sadede gelirsek…
aşağıdaki bir microsd karttan veri kurtarmanın gösterildiği bir video yer alıyor. Temel olarak işlem iki ana kısımdan oluşmakta. İlk olarak SD kartın plastik kılıfı kimyasal ve fiziksel yöntemle aşındırılarak iç yollarına ulaşılıyor ve daha sonra bellek modulü doğrudan bir bellek okuyucuya bağlanarak içeriği kopyalanıyor ve dosya sistemi yeniden oluşturuluyor.
Bu örnekte ise mikrodenetleyicisi arızalı bir flash belleğin memory çipi sökülerek bir donör karta lehimleniyor:
Türk aklı mıdır nedir, baskı devre kartları üreten bir firmanın sitesini incelerken şöyle bir cümleyle karşılaştım.
Yüksek akım çeken elemanların kullanacağı yolların daha kalın yapılmasına dikkat edilmelidir, aksi takdirde o yol yanar ve ikinci bir iş çıkar.keza düşük akım çeken elemanlar içinde benzeri geçerli veya devre yansın eleman önemli diyorsanız yolu ikiye içe bölün geri birleştirin.yol sigorta gibi davranacaktır.
Bu açıklama kart tasarımında hangi durumlarda tercih olabilir bilemiyorum ama hayatımda bunun bir örneği ile karşılaşmadım dersem yalan olmaz. Ama diyorsunuz ki kartı çok ucuza sattım 3 yıl sonra bana geri dönsün tamir ücreti yazayım. O zaman microdenetleyiciye 2 satır kod ekler timing bomb’u kurarsınız. Çok zor değil.
Merhaba eBay aracılığı ile verdiğim Seven Segment Display’li LM2596 Regülatörü hakkında küçük bir inceleme videosu hazırladım. Bu zamana kadar kullandığım 78xx serisi doğrusal regülatörler yerini ucuzlayan switch-mode regülatörlere (SM) bırakmak üzere. En başta enerji verimliliği açısından SM regülatörler tercih nedeni oluyor. Enerji verimliliği ısınma sorunu azaltıyor ve aynı fiziksel ebatlar ile daha yüksek akım besleyebiliyoruz. Yalnız bilinmesi gereken tek dez avantajı SM regülatör çalışırken bir miktar radyo emisyonu yayıyor. RF devrelerde bu hatırlanmalı.
Proteus Design Suite 8 programı; elektronik alanında en yetenekli, devre çizimi, simülasyon (taklit), animasyon (canlandırma), manuel veya otomatik baskılı devre çizimi (PCB) ve 3D görsel modelleme yapabilen programlarından biridir.
Evet satın aldığınız elektronik parçalar sahte olabilir. (Özellikle de yaptığı iş bakımından yüksek fiyat arz eden entegre bileşenler) Buradaki yazıda FTDI FT232RL entegresinin orjinal ve sahte (fake) tipleri masaya yatırılmış. FTDI FT232RL, USB ile RS232 (serial data) arasında dönüştürme yapan bir ara birim entegresi.
16F877 kullanarak LCD’nin nasıl kullanılacağını gösteren bir uygulama gerçekleştirdik. Uygulamamızda A portuna bağlı bir buton ve LED, B portuna bağlı bir LCD ekran yer alıyor. Butona basıldığında LED’i yakan ve LCD ekranındaki yazıyı değiştiren programın PicBasic kodları aşağıda yer alıyor. Ayrıca resimlerde de görebileceğiniz üzere PIC’in üzerine yapıştırabileceğiniz etiketi buradan indirebilirsiniz.
XT_OSC: Devrede kullanılan osilatörün 0.1MHz ile 4MHz arasında bir hızda olduğunu belirtir.
HS_OSC: (High Speed Osilatör) Devrede kullanılan osilatörün 4MHz’den yüksek olduğunu belirtir.
WDT_OFF: Watch Dog Timer (WDT)’ı kapatır. WDT’nin diğer adı bekçi köpeğidir. Geri planda çalışır. WDT program kısır bir döngüye girdiğinde veya kilitlendiğinde PIC’i resetleyerek programın baştan çalışmasını sağlar. Kullanımına örnek şu şekilde verilebilir. Programlarda sürekli ve stack taşmalarına yol açabilecek programın kitlenmesine kısır döngüye girmesine yola açabilecek, düzgün çalışmasının çok önemli olduğu programlarda WTD sayıcısı Programın belirli noktalarında sıfırlanarak taşması önlenir program gidişatı öngörülen şekilde olmadığı taktirde WDT sayıcısı sıfırlanamayacağı için sayıcı taşma anında PIC i resetler.
PWRTE_ON: Power on reset PIC’e güç verildikten sonra besleme voltajının, PIC in besleme voltajı olan Vdd seviyesine gelene kaadar (yaklaşık 190ms) reset durumunda tutar ve PIC’in geç açılmasını sağlar. Böylece besleme voltajı tetiklemelerinde PIC’in yanlış çalışması engellenebilir. PIC’in stabil şekilde çalışabilmesi için ON yapılması şiddetle tavsiye olunur. Kapatmak için PWRTE_OFF kullanılır.
BODEN_OFF: Düşük Voltaj algılama sigortasıdır. BODEN_ON yapıldığında Vdd besleme voltajı ortalama 100 us den daha fazla 4 Voltun altına düşerse bu süre boyunca PIC’i resette tutar ayrıca BODEN_ON kullanıldığında PWRTE_ON ‘da otomatik olarak devreye alınır.
CP_OFF: Code Protect, ON yapılırsa (CP_ON) yazılımın PIC’in içinden geri okunarak (upload) kopyalanmasını engeller. Kritik bir PIC programınız varsa ve telif hakları nedeniyle devrenizin kopyalanmasını istemiyorsanız CP_ON yapabilirsiniz.
DEBUG_OFF: In circuit debugger kapalı. Arka planda hata ayıklama modunu kapatır.
MCLR_ON: MCLR_ON bazı piclerde reset bacağı ayrıca giriş olarak kullanılabilir. Bu tür işlemcilerde reset bacağı MCLR_OFF kullanılarak reset özelliği pasif hale getirilir ve böylece MCLR’nin bir direnç ile Vdd’ye bağlanmasına gerek kalmaz program çalışmaya devam eder.
PIC16F877 ile kullanılabilecek tüm sigortalar aşağıdaki gibidir:
