İnternet’te konuyla ilgili milyonlarca sayfa olduğundan teknik ayrıntıya girmeden kolayca nasıl başlangıç yapabileceğinizi maddeler halinde yazacağım. Bundan önce belki şu yazıyı okumak hoşunuza gidebilir.
Mining yapmak için donanımınız yeterli mi?
Donanımınıza çok güveniyorsunuz, yüzlerce dolarlık ekran kartınız ya da kartlarınız var. Hatta elinizin altında kontrol edebileceğiniz birçok bilgisayar var. Mining yapmaya başladığınızda, elektrik maliyetini düştükten sonra ne kadar kazanabilirsiniz? İşe başlamadan önce bunu öğrenmenizde fayda var. Buradan ekran kartlarının hash kapasitesini öğrenebilir, bu hash kapasitesi ile ne kadar kazanabileceğinizi de buradan göz atabilirsiniz.
Mining yapmak için özel donanım gerekir mi?
Bu yazının yazıldığı sıralarda özel donanım kesinlikle gerekli. CPU mining artık yetersiz kalıyor (10 bin tane makineniz varsa CPU mining’den para kazanabilirsiniz). Hatta amazon’un ücretsiz cloud vps’lerinden binlerce açmayı başarabilirseniz, bu da işe yarar. Amazon ve diğer benzerleri ilk ay ücret almıyor. Bu konudaki sunumu burada izleyebilirsiniz.
ASIC miner adı verilen ve sadece mining yapmak için dizayn edilen FPGA cihazlarına ulaşacak imkanı olmayanlar, binlerce dolarlık ekran kartları ile mining yapıyorlar. Ancak bu konunun ne kadar karlı olduğu muğallak. Çünkü block üretimi, kazı yapanların toplam gücüne göre yeniden hesaplanıyor. Yani, kazı hızlandığında algoritma zorluk seviyesini otomatik olarak ayarlıyor. Bunun amacı madenin belli bir tarihe kadar kazılmaya devam edilebilmesi (Bitcoin parası için algoritmasının ön gördüğü tarih 2149 yılı). Ethereum’un günlere göre değişen zorluk seviyesini buradan görebilirsiniz.
Tek başıma kazabilir miyim?
Güçlü ekran kartları (NVDIA veya AMD[ATI]) ile kazmaya başlayabilirsiniz. Birden fazla kartı basit bir anakart üstünde riser denilen PCI<->USB dünüştürücüler ile bağlayarak kazmaya başlayabilirsiniz. Bu işleme rig kurmak deniyor. Rig kuranlar en az 2-3 ekran kartı ile bu işe başlıyorlar. Tek bir kart ile de kazmaya başlayabilirsiniz. Bunun için bir mining havuzuna katılmalısınız. Artık kazma işi tek başına yapılamayacak kadar zorlaştı. Bunun yerine mining yapacak kişiler bir araya gelerek kazı yapıyorlar ve katkı verdikleri işlem gücü oranında çıkartılan madenden pay alıyorlar. Ençok maden çıkartan havuzların güncel listesini şuradan görebilirsniz. Belli başlı havuzlar şöyle sıralanabilir:
- ethpool.org: Çıkarttığınız madenden 1% komisyon alıyor.Bakiyeniz 0.05 ETH’nin üstüne çıktığında günde 2 kere ödeme yapıyor.
- nanopool.org: Çıkarttığınız madenden 1% komisyon alıyor. Bakiyeniz 0.1 ETH’nin üstüne çıktığında günde 2 kere ödeme yapıyor.
- dwarfpool.com: Çıkarttığınız madenden 2% komisyon alıyor. Bakiyeniz 1 ETH’nin üstüne çıktığında günde 5 kere ödeme yapıyor.
Hemen başlayıp ne kadar kazabileceğimi görmek istiyorum?
Mevcut bilgisayarınız ile hemen madenciliğe başlayıp küçük bir deneme yaparak ne kadar kazanabileceğiniz hakkında bir fikir sahibi olabilirsiniz.
Önce www.myetherwallet.com gibi bir siteye giderek unutmayacağınız bir şifre (private key/yani özel anahtarınız) ile bir cüzdan oluşturun. Burası size ethereum zincirindeki cüzdanınıza ulaşabileceğiniz bir cüzdan adresi verecek (örn: 0x0067Cd46672A6420c6b2AcF9C9c0435eBe66DE23)
Daha sonra nanopool.org‘a giderek Ethereum’un Quick Start bağlantısına tıklatın. Claymore Dual Miner programını indirin. Create your config düğmesine tıklatarak önceki aşamada aldığınız Ethereum cüzdanınızın adresini yazın. Bu ekranda kullandığınız işletim sistemini ve ekran kartını da seçeceksiniz. Eposta adresinizi doğru yazın. Worker name panelinizden kazma durumunuzu görebileceğiniz bir etiket (herhangi bir isim yazabilirsiniz). Kutuları doldurduktan sonra Generate config düğmesine tıklatın. Bilgisayarınza indirilen zip arşivindeki start.bat dosyasını Claymore klasöründekinin üzerine yazın ve start.bat dosyasını çift tıklatarak çalıştırın. İndirdiğiniz bu dosya size özel bir dosya ve yüzeysel ifade ile; kazılan madenin sizin hesabınıza yazılmasını sağlayacak.
Çalıştırdıktan sonra Claymore kısa sürede ekran kartınızı/kartlarınızı tanıyacak, havuza bağlanacak ve kazmaya başlayacak. Bu arada ekranda kazma performansı, ekran kartı sıcaklığı gibi değerler yazacak. Çok basit bir ekran kartına sahip olduğum için ben ortalama 2.2 Mh/s (saniyedeki mega hash) değerler gördüm (benim bu işi yapmam elektrik tüketimi açısından karlı değil). Sizin ki muhtemelen daha yüksek olacaktır.
Bu işten ne kadar kazanırım?
Kaç Mega hash’in kaç para ettiğini görmek için şuradaki hesap makinesini kullanabilirsiniz. Power Compsuption (güç tüketimi) yerine bilgisayarınızın harcadığı gücü watt olarak yazın. Cost per Kw kutusuna kullandığınız elektriğin kilowatt saat fiyatını yazın. Ev kullanıcıları için ortalama 40 kuruş yani $0.1 (2017 için) yazabilirsiniz. Hesaplama sonunda günlük, aylık ve yıllık olası kazançlarınız listelenecektir. Buradaki değerlerden daha az kazanacağınızı söyleyebilirim. Bunun nedeni algoritma kendini sürekli olarak zorlaştırıyor. Ekran kartı maliyetini ve elektrik tüketiminizi hesaplayıp kaba bir hesapla bu işe girip girmemenin mantıklı olup olmayacağına karar verebilirsiniz.
Bilgisayarım çok kasıyor, bu normal mi?
Evet gayet normal. Bilgisayarınız deli gibi elektrik harcıyor ve ısınıyor olacak. Ömrü de azalacak. Kondansatörler ve güç elemanları ağır yük altında. İyi bir enerji beslemesi ve daha önemlisi soğutma yapmanız gerekir. Bilgisayarınızı kullanacaksanız kazma işlemini yavaşlatabilirsiniz. Bunun için start.bat dosyasındaki -ethi parametresine bakabilirsiniz. Satırın sonuna -ethi 4 yazdığınızda mevcut işlem gücünün yarısı kullanılacaktır. Intensiy değeri 1-8 arasında verilebilir. Düşük bir intensity verdiğinizde bilgisayarınız eskisi gibi kasmaz ve çalışmaya devam edebilirsiniz. Fakat kazma hızınız düşer. Readme dosyasında tüm ayarların bir listesi yer alıyor. Bu ayarlar ile ekran kartı sıcaklığını belli bir değere sınırlamaktan, herbir ekran kartı için ayrı ayarlar tanımlanmasını sağlayabilirsiniz.
Daha iyi bir ekran kartı ile ne kadar kazanırım?
Buradaki listede ekran kartları ile çıkılabilecek maksimum hash değerleri (MH/s) yer alıyor. Ekran kartı satın almadan önce bu listeye bakmak iyi bir fikir olabilir. Ekran kartının fiyatı ile aylık kazabileceği madeni karşılaştırarak satın almaya karar verebilirsiniz.
Kazandığım Etherum’ları nasıl görürüm?
eth.nanopool.org adresindeki sayfanın sağ üstünde yer alan arama kutusuna cüzdan adresinizi yazdığınızda havuzdaki durumunuzu görebileceğiniz sayfanıza ulaşabilirsiniz. Burada hash power istatistikleriniz (worker larınızı da) ile hesabınızda biriken bakiyeyi (balance) görebilirsiniz.
Ethereum kazandım ne yapacağım?
Tabiki harcayacaksınız. Ama cüzdan şifrenizi (private key) saklayarak çocuklarınıza bir serveti miras bırakmayı da düşünebilirsiniz. Şuan Türkiye’de bunu doğrudan Türk Lirasına çevirebileceğiniz bir yöntem yok. Ancak dolaylı yoldan yapmak mümkün (her şey yolunda giderse azami 1 saat). Dünyadaki popüler borsalardan birine üye olarak (gerçek kişi olduğunuzu belge ile doğrulanmasını ister, istemiyorsa uzak durun) ETH cüzdanınızdaki coin’ler ile BTC satın alıp (dolar dünyada ne ise bitcoin’de o dur) btcturk gibi bir sitedeki cüzdanınıza oradan da banka hesabınıza aktartabilirsiniz. Arada çok cüzi komisyonlar kesilecektir.
Borsalar hangileri?
Çok fazla coin (kripto para) borsası var. Güvenilir olanlar pasaport veya kimlik fotokopisi ve telefon numarası ile gerçek kişi olduğunuzu doğrulamanızı istiyor. İşte bu noktada anonimliğiniz kayboluyor. Bunlardan tavsiye edebileceğim başlıcaları:
- https://www.bittrex.com/
- https://www.poloniex.com/
Claymore penceresini nasıl gizlerim?
Patron görmesin derseniz Claymore’u arka planda çalıştırabilirsiniz. start.bat dosyasını şu aracın üzerine sürekleyip çalıştırdığınızda pencere gözükmeyecektir. Kapatmak için görev yöneticisini açarak EthDcrMiner64.exe programını sonlandırmalısınız.
Linux’da nasıl yaparım?
İş ve işlem basamakları hemen hemen aynı. Sadece Claymore kazıcısının Linux formatını indirip kurmalısınız. Boşta sunucularınız varsa yeltenmeyin derim. Ethereum kazmak için kullanılan Claymore, CPU gücüyle kazma yapamıyor. Sadece ekran kartının GPU’sunu kullanabilir. Aslında yapamıyor demek yanlış olur, yapmıyor. CPU’ların mimari tasarımları bu iş için yani hashpower açısından günümüzde uygun değil. Bu arada AMD GPU’lar mining açısından NVidia’dan daha başarılıdır.
Sonuç?
Öncelikle, risksiz kazanç olmaz. Bana sorarsanız denemeye değer. Bu işten karlı çıkıp çıkılamayacağı kripto paranın piyasa değerine, ekran kartlarının fiyatı ile ömrüne ve en önemlisi otomatik ayarlanan algoritmanın zorluk seviyesine bağlı. Pesimistler için kötü senaryolar ne olabilir; siz yatırım yapmışken coin değeri düşebilir. Bu düşüşe karşılık zorluk derecesi azalacaktır fakat bu net kestirilemeyen bir sonuç doğurur. Ekran kartlarınız zamanının tamamını ağır yük altında geçireceğinden arızalanma ihtimalleri yüksektir. İyi bir soğutma yapmalısınız. Hatta karlı bir dağın tepesinde bir dağ eviniz varsa hash power’ınız soğuktan dolayı artar. Soğutma maliyetini azaltmak için miner tarlalarını kuzey kutbuna yakın, yüksek yerlere kurarlar.
Bir gerçekte şudur ki; kripto para pörtföyü olanların çok az bir kısmı kazı yaparak coin elde ederler. İnsanlar genelde spekülatif ve dalgalı piyasa durumlardından yararlanarak kazanmayı tercih ediyorlar. Binlerce alt-coin (alternative coin) mevcut ve gün içinde çok fazla dalgalandıkları için otomatik bir borsa aracı olmuş durumdalar. İnsanların çoğu bu işe nakit para ile girip coin’ler arasında al/sat ile geçiş yapmayı tercih ediyorlar.
Olası Sorunlar ve Çözümleri?
Güncelleme: 25.12.17
Sorun: Claymore’u çalıştırdınız ve mining başlamıyor ve şöyle bir hata mesajı yazıp yeniden deniyor:
“GPU0 – not enough GPU memory to place DAG, you cannot mine this coin with this GPU
GPU0 – OpenCL error -61 – cannot allocate big buffer for DAG. Check readme.txt for possible solutions.”
Çözümü: Eski AMD kartlar için Catalyst’i yükleyin. En az 3GB ramli bir ekran kartı ve 16GB pagefile (takas dosyası) gerekiyor. Page file yani sanal bellek miktarını şu patikayı izleyerek ayarlayın ve bilgisayarı yeniden başlatın: “Computer Properties / Advanced System Settings / Performance / Advanced / Virtual Memory”
Soru: Lokal bilgisayarda çalışan Claymore kazıcısının durum bilgisini uzaktan görebilir miyim?
Cevap: Evet görebilirsiniz. Kazıcı (Claymore) TCP/IP üzerinden JSON ile uzaktan izlemeyi destekliyor. Kazıcının durumunu uzaktan izlemek için Remote manager\EthMan.exe programını kullanabilirsiniz. Bu kullanıma ait API detayları API.txt dosyasında. Ayrıca kazıcıya 3333. porttan http ile (bir web tarayıcısı ile) bağlanıp basitçe (http://ip:3333) son log satırlarını da görebilirsiniz.
Bu yazı aksakallıya atfolonur…