SİSTEM ANALİZ VE TASARIM (Genel Bakış)
TEMEL KAVRAMLAR
Sistem Kavramının Temelleri
Plana uygun bir amacı gerçekleştirmek üzere tasarlanmış çeşitli olayların,
doğal veya yapay olarak oluşturduğu gruba sistem denir. Sistem kavramı için
birbirine benzer çok çeşitli tanımlar yapılmıştır. Tüm tanımlarda ortak olan üç
öğe vardır; parçalar, ilişkiler, amaç.
Sistemsel yaklaşımın (General Systems Theory) birçok özellikleri vardır.
Bunlardan en önemlilieri aşağıda listelenmektedir.
- Tüm
sistemler birbiriyle ilgili parçalar veya alt sistemlerden oluşur ve sistem
ancak bir bütün olarak tanımlanabilir
- Sistemler,
alt sistemler ve onlarında altındaki alt sistemler/ufak parçalar şeklinde
hiyerarşik bir yapıya sahiptirler.
- Sistemin
bir kısmında yapılacak değişikliklerden diğer kısımların da etkilenmesi
kaçınılmazdır
- Alt
sistemler kendi özel amaçlarını değil, bağlı bulundukları sistemin amaçlarını
hedef almalıdır.
- Organizasyonal
sistemlerde objektif olarak değerlendirilebilecek özellikler olduğu gibi,
subjektif değerlendirmeler gerektiren özellikler de bulunabilmektedir.
Temelde 2 tip sistem vardır;
- Kapalı
Sistem : Çevresindeki sistemlerden her ne şekilde olursa olsun
etkilenmeyen ve kendi kendine yeten sistem tipidir.
- Açık
Sistem : Mutlaka çevresindeki diğer sistemlere ilişkisi olan, onlarla
haberleşen ve etkileşen sistem tipidir.
Sistemler ayrıca yapılarına göre de dörde ayrılırlar,
- Belirlilik
Halindeki (Deterministik) Sistemler : Sisteme ilişkin tüm değişken,
parametre ve ilişikileri belli olan sistemlerdir.Sistemin çalışma yolu tek ve
kesindir. Kendi kurllarına göre çalışır.
- Olasılık
Taşıyan (Stochastic) Sistemler : Bu tip sistemlerde girdi değerleri ve
süreç kesin değildir; ancak olasılık dağılımları ile temsil edilebilmektedir.
Girdi değerlerinin olasılıklı oluşuna bağlı olarak çıktı değerleri de kesin
değildir.
- Uyum
Gösteren (Adaptive) Sistemler : Çevrelerine, çevrelerinde oluşabilecek
değişikliklere uyabilme özelliğine sahip sistemlerdir.
- Paylaşılan/Çakışan
(Shared/Overlapping) Sistemler : Birden fazla sisteme bağlı olan
sistemlerdir.
- Katı
(Rijid) Sistemler : Çevrelerindeki hiç bir değişikliği kabul etemeyen
sistemlerdir.
Analiz ve Sistem Analiz Kavramlarının Temelleri
Herhangi bir şeyi en ufak ayrıntılarına ayırmaya sistem analiz denir. Sistem
analiz ise bir sistem ve onun işlediği çevre hakkında faktörleri toplamayı,
düzenlemeyi ve değerlendirmeyi kapsar. Sistem analizin temel amacı, mevcut
sistemin tüm yanlarıyla analiz edilerek daha iyi bir sistem tasarlanmasına ve
geliştirilmesine temel oluşturmaktadır. Bu amaçla bu aktivite sırasında konunun
detaylı analizinin yanısıra problemlerin saptanması, çözümlerin belirtilmesi ve
bilişim gereksinimlerinin ortaya çıkarılması da gerekmektedir. İyi bir sistem
kurulabilmesi için aşağıdaki kurallara uyulması gereklidir.
- Esneklik
- Güvenilirlik
- Ekonomiklik
- Basitlik
- Faydalılık
SİSTEM
GELİŞTİRME
Sistem geliştirme organizasyonel bir probleme veya yeni bir oluşuma bilişim
sistemi çözümü üretmek için gerekli işlemlerin tümü olarak tanımlanır. Sistem
geliştirme, farklı işlemler kullanılarak yapılan yapısal bir problem çözme
şeklidir. Aşağıda listelenen bu işlemler Sistem Geliştirme Yaşam Çevrimi'nin
(SGYÇ) [Systems Development Life Cycle - SDLC] adımlarını oluştururlar. Gerçekte
bu adımlar birbirleriyle içiçedirler, ve aynı anda yapılabildikleri gibi farklı
da gruplandırılabilirler.
Sistem Analizi : Organizasyonun bilişim sistemi ile çözüm getirmek
istediği problemin analizidir. Aşağıdaki adımları içerir;
- Problem
Tanımı ve Bilgi Gereksinim Analizi
- Veri
Akışı ve Karar Analizi
- Teklif
Hazırlanması ve Sunumu
Sistem Tasarımı : Bilişim sisteminin sistem analiz
tarafından tespit edilen bilgi gereksinimlerini nasıl karşılayacağının
detaylarıdır. Aşağıdaki adımları içerir;
- Kodlama
- Etkili
çıktıların tasarımı
- Etkili
girdilerin tasarımı
- Veritabanı
tasarımı
- Kullanıcı
arayüzü tasarımı
- Doğru
veri-giriş prosedürlerlerinin tasarımı
Kodlama : Tasarım adımı sırasında hazırlanmış sistem
özelliklerinin program koduna çevrilmesi işlemidir.
Deneme : Sistemin bilinen koşullarda istenen sonuçları verip
vermediğinin tespiti için ayrıntılı ve eksiksiz yapılan işlemlerdir.
Uygulama ve Bakım (Dağıtık Uygulama,
Eğitim, Çevirim ve Değerlendirme) : Çalışan ve kullanıcıları
eğitilmiş olan bir bilişim sistemi için gerekli işlemler topluluğudur. Bu
işlemler;
- Hataların
düzeltilmesi için donanımda, yazılımda, dökümantasyonda veya prosedürelerde
yapılması gereken değişikliklerin yapılması
- Yeni
isteklerin karşılanması
- Yöntemlerin
verimliklerinin geliştirilmesi
- Eski
sistemden yeni sisteme geçilmesi
Bir bilişim sistemi projesi farklı kaynaklar tarafından
farklı nedenlerle başlatılabilir. Bir sistem projesi, organizasyonun bir
değişiklik geçirme süreci içinde ve genellikle problemlerin çözümü veya yeni
yapılanmaların/gelişmelerin istendiği durumlarda başlar. Organizasyonlarda
yapılabilecekten çok daha fazla sayıda proje isteği gelmekte olduğundan, proje
seçimi zor bir karar olmaktadır. Proje seçimi için en önemli beş kriter aşağıda
verilmektedir;
- Yönetim
desteği
- Yeterli
zaman dilimi
- Organizasyonel
hedeflerle uyumluluk
- Uygulanabilirlik
- Projenin
uygunluğu
Projenin seçilmesi ve başlatılmasından sonra, sistem
analistin görev süreci başlamaktadır. Analist SGYÇ adımları çerçevesinde
sistematik olarak çalışmasını sürdürmeli ve kendisi ile ilgili tüm rolleri
üstlenmelidir. Bu rollerden en önemlileri;
- İşletmeye
dışarıdan danışmanlık
- İşletmedeki
uzmanın destekleme
- Hem
iç hem de dıştaki değişiklikler için temsilcilik
Sistem analistin bir çok özelliğe sahip olması gerekmektedir.
Bunlar;
- Bir
problemi analiz etmekten ve çalışacak bir çözüm önermekten hoşlanan, problem
çözücü bir kişiliğe sahip olmaları.
- Birçok
farklı kişilerle ilişkiye girebilecek beceriye sahip olmaları ve hem günlük
konuşma dilinde hemde bilgisayar dilinde rahatça dialog kurabilmeleri.
- Projeyi
çok iyi yönetebilmeleri. Proje yönetimi aşağıdaki husuları içermektedir;
- Planlama
: Aşağıdaki işlemlerden oluşmaktadır.
- Sistem
analiz ekibinin seçimi
- Ekip
elemanlarının uygun işlerde görevlendirilmesi
- SGYÇ'deki
işlemlerin tamamlanma süreçlerinin tahmini
- Projenin
zamanlamasınıni işlemlerinin zamanında tamamlanmasının sağlanması amacıyla,,
hazır araçlar kullanılarak (CPM,PERT,Gannt Şeması, vb.) yapılması
- Kontrol
: Projenin takibi için geri beslemelerin kullanımıdır
- Ekibin
Yönetimi : Ekibin yönetimi ekip elemanları ile iletişimi gerektirir.
Görevlerin yapılmasının sağlanması ve aynı anda da ekip içi ilişkilerin
kurulması aşamalarında doğru dengenin kurulması gerekir. Bu amaç için
oluşabilecek gerginliklerin takip edilmesi uygun olur. Genelikle ekiplerde iki
ayri lider söz konusu olur : iş lideri ve sosyoduygusal lider. Sistem analist
ekibinin mantıklı bir hedefi olması ve bu hedef doğrultusunda çıktılar elde
edilmesi ve işlemler yapılması önemli olmaktadır.
Sistem analiz ve sistem tasarım işlemleri için kullanılan
bilgisayara dayalı yazılım paketlerine Bilgisayar Destekli Yazılım Mühendisliği
(BDYM) [Computer Aided Software Engineering - CASE] araçları denmektedir. BDYM
araçlarının kullanılma nedenleri;
- Analistin
verimliliğinin arttırılması
- Analist
ve kullanıcılar arasındaki iletişimin geliştirilmesi
- Yaşam
çevriminin işlemlerinin entegrasyonun sağlanması
- Bakım
değişikliklerinin etkisinin saptanması ve analizi
BDYM'ler alçak seviyeli BDYM, yüksek seviyeli BDYM ve entegre
edilmiş BDYM (yüsek ve alçak seviyeli BDYM'lerin birleşiminden oluşan tek araç
seti) olmak üzere sınıflandırılırlar.
- Yüksek
BDYM Araçları : Analistin sistem tasarımını yaratabilmesini ve
değiştirebilmesi sağlar.
- Alçak
BDYM Araçları : Bilgisayar program kodunun üretilmesi için kullanılır, böylece
sistemin ayrıca programlanmasına gerek kalmamış olur.